Монголын түүх/Mongolia History

Монголын түүх , Have Mongolian (Монгол) and English languages

(Монгол)

Монголын түүх нь монголчуудын нүүдэл ба суурьшлын түүхтэй салшгүй холбоотой. Өнөөгийн Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хүн суурьшсан цагаас эхлэн нүүдэлчид (нүүдэлчин соёл иргэншил) эзэгнэн, Хүннү, Сяньби гүрнүүд байгуулагдаж байв. 1190 онд Чингис хаан тархай бутархай олон монгол аймгийг нэгэн тугийн дор нэгтгэв. Их Монгол Улс хүчирхэгжсэн үедээ Европын зүүн хагас, Азийн ихэнх газар нутгийг өөрийн мэдэлд оруулсан, хүн төрөлхтний түүхэнд дахин давтагдаагүй асар том газар нутагтай, улсын нутаг дэвсгэр дотроо Монголын энхтайвныг бий болгож чадсан хүчирхэг гүрэн байлаа. Хэдийгээр монголчууд дэлхийн түүхэнд тодрон гарч, Ази-Европын хооронд урьд нь байгаагүй соёл, худалдааг шинэ түвшинд авчирсан ч ихэнх монголчууд нүүдлийн амьдралтай хэвээр байсан юм. 1262 онд Их Монгол улс задран Алтан Ордны улс, Ил Хаант Улс, Цагадайн улс, Юань улс нэртэйгээр дөрвөн том гүрэнд хуваагдан, 16-р зууныг хүртэл өөр хоорондоо дайтах буюу нэгдсээр ирэв. Яг энэ үедээ монголчууд Буддын шашны нөлөөнд автаж эхэлсэн ба түүнээс хойш нэг их удалгүй буюу 17-р зууны сүүлээс эхлэн 18-р зууны дунд гэхэд ихэнх монголчууд Чин улсад дагаар орсон байна. 20-р зууны эхэнд 1911 онд Чин улсын задран унах үед Хятад, Төвөд, Монгол гурван улс нэгэн зэрэг тусгаар тогносон байна. Энэ үед монголчууд эхлээд Хаант Оросын тусламжтайгаар Олноо Өргөгдсөн Монгол Улсыг, дараа нь 1924 онд Зөвлөлт Холбоот Улсын тусламжтайгаар Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсыг байгуулсан нь дэлхийн түүхэн дэх хоёр дахь социалист улс болсон юм. Үүний дараа Зөвлөлт Улстай мөр зэрэгцэн улсаа хөгжүүлж чаджээ. Зүүн Европт гарсан 1989 оны хувьсгалууд ч монголд улс төрийн өөрчлөлтийг авчирсан ба үр дүнд нь 1992 онд ардчилсан дэглэмтэй Үндсэн хуульт, чөлөөт зах зээлийн нийгэмд шилжин орсон. Төлөвлөгөөт эдийн засгаас чөлөөт эдийн засагт шилжих шилжилт нь ихээхэн асуудлыг дагуулсаар байгаа бөгөөд эдийн засгийн өсөлт зарим жилүүдэд маш өндөр үзүүлэлттэй байхад ч нийт хүн амын гуравны нэг нь ядуу амьдарч байсан.

(English )

Various nomadic empires, including the Xiongnu (3rd century BC–1st century AD), the Xianbei state (c. AD 93–234), the Rouran Khaganate (330–555), the First (552–603) and Second Turkic Khaganates (682–744) and others, ruled the area of present-day Mongolia. The Khitan people, who used a para-Mongolic language, founded an empire known as the Liao dynasty (916–1125), and ruled Mongolia and portions of North China, northern Korea, and the present-day Russian Far East.

In 1206, Genghis Khan was able to unite the Mongol tribes, forging them into a fighting force which went on to establish the largest contiguous empire in world history, the Mongol Empire (1206–1368). After the fragmentation of the Mongol Empire, Mongolia came to be ruled by the Yuan dynasty (1271–1368) based in Khanbaliq (modern Beijing) and administered as part of the Lingbei Province. Buddhism in Mongolia began with the Yuan emperors' conversion to and dissemination of Tibetan Buddhism.

After collapse of the Mongol-led Yuan dynasty in 1368, the Yuan court retreated to the Mongolian Plateau, marking the start of the Northern Yuan dynasty (1368–1635). The Mongols returned to their earlier patterns of internal strife and their old shamanist ways after the collapse of Yuan dynasty. Buddhism reemerged in Mongolia in the 16th and 17th centuries.

At the end of the 17th century, Mongolia became part of the Manchu-led Qing dynasty. During the Xinhai Revolution, Mongolia declared independence from Qing but had to struggle until 1921 to firmly establish de facto independence and until 1945 to gain international recognition. As a consequence, Mongolia came under strong Soviet influence. In 1924, the Mongolian People's Republic was declared, and Mongolian politics began to follow the same patterns as Soviet politics of the time. Following the Revolutions of 1989, the Mongolian Revolution of 1990 led to a multi-party system, a new constitution in 1992, and a transition to a market economy.